-      Ya GAvs-ı Azam. Kimse Benden uzak olamaz masiyetiyle; kimsede taatiyle kurb sahibi olamaz.

İlahi Zat, Nefsiyle kaimdir. Hakk’ın hüviyetini “Zati Nefsi” oluşturur. Hakk Zati Nefsini, mertebe mertebe taayyün ile Nefesi (Nefsi) Rahman ile zuhura çıkarmıştır. Zuhura çıkan her nefs Hakk’ın Zatı Nefsinin bir mertebeden zuhurudur. “Zahir” ismiyle meydana çıkmıştır. “Sizi tek nefisten yarattık” (Nisa/1) ayetinin batını anlamı budur. “Zati Nefs” in ilk taayyünü: “Nefsi Muhammedi”dir. Her nefsi natıkada mertebesi itibariyle bu nefsi hüviyeti taşır. “Nefsinizden bir resul geldi” (tevbe/128) sırrı budur. Nefslerde zuhura çıkan isim ve sıfatlar insanın “nefsi hüviyeti”ni oluşturur. “Nefs hüviyeti” tecelli eden isimler ile farklılaşır. “Nerede olursanız O (hüve) sizinle beraberdir” (Hadid/4) ayeti bu hakikati anlatır (HU SIRRI). Bu nedenle metinde “Kimse Benden uzak olamaz” buyurulmuştur. Bu sırra “hüviyet beraberliği” denilebilir. Her nefs kendi mertebesinde O’nunla birliktedir.

Masiyet denilen şey fiillerin sonucudur. Hem masiyet hem taat fiillerin neticesinde ad alır. Bunun ne olduğunu Kur’an ve Sünnet sınırları çizer. O fiilde “kudretiyle” fail olan Hakk’tır. Kul iradi ve aklı ile tercih ve ihtiyar sahibidir. Fiilin masiyet veya taat olması “hüviyet beraberliğini” bozmaz. Hakk her nefste tecellidedir. Fiillerin batınında “ilahi esmalar” vardır. Masiyette, ilahi isimlerin gerçek hüviyetiyle açığa çıkması bozulmuştur. Bu hüviyeti bozan ise “Mudill” esmasıdır. Her esma Zatın bir özelliğidir ve tecelli ettiği nefs, esmanın hüviyetine bürünür. Allah şeytanı temsil eden “Mudill” ismine uyulmamasını emretmiştir. Bunun sınırlarını Kur’an ve Sünnet ile çizmiştir. Hakk, ilahi hüviyetiyle esmalar ile zuhura çıkar ve bilinir. Esma Zatın aynıdır. Değişen ise “tecelli hüviyeti” ve “zahir hüviyettir”. Batındaki “hüviyet beraberliği” devam etmektedir. Tecelli eden esma farklılıkları fiili masiyet veya taate çevirir. Mudil esmasının zuhura çıktığı nefs tezkiye olmamıştır. “Nefsini tezkiye eden kurtuluşa erer” (Şems/9) ayetiyle tezkiye emredilmiştir. Ancak Hakk ilahi hüviyeti ile her nefs ile beraberdir ve nefsi hüviyeti bilir. 

“Hüve külli şeyin alim” (Hadid/4) “O, ilahi hüviyetiyle her şeyi bilicidir” buyurularak tecelli ve nefsi hüviyetinde bilindiğini açıklar. Nefsi hüviyet hangi esmanın zuhura çıktığına göre değerlendirilir. Masiyet ve taat kulun iradesinin bir tercihidir. Hakk her nefs ile kendi mertebesinden “hüviyet beraberliği” içindedir. Allah açısından bakıldığında değişen tek şey zuhurda olan isim değişikliğidir. Bu nedenle kimse Hakk’tan ayrı değildir TEK VÜCUD HÜVİYETİ İLE ULUHİYETİNİ nefislerde açığa çıkarandır. Batında Hakk, zuhurda ise esmaları söz konusudur. Zahir olan esma farklılıkları (Mudill-Hadi) masiyet ve taat olarak adlandırılır. Bu nefsteki tecelli farklarıdır. “Tecelli hüviyeti” isimlerle değişmektedir. Tecellilerde zamanla değişebileceğinden, Hakk için değişiklikte isimlerin değişikliğidir. Bu hakikat vahdette kesret oluşması ile açıklanır. Vahdet Hakk, kesret tecelli ile değişen isimleridir. “Tek Nefis” in değişik isimlerle zuhurundan ibarettir. Bu nedenle ilahi hüviyetin “zahir” ismiyle açığa çıkmasıdır.