H.M.S. 63. Varislik Hakikati
63. VARİSLİK HAKİKATİ
Efendimiz bir hadisinde şöyle buyuruyor: “Rabbimiz birdir, babamız birdir. Arabın acem üzerinde üstünlüğü olmadığı gibi, acemin Arap üzerinde üstünlüğü yoktur. Üstünlük takvaya bağlıdır”. Bunun ardından Hz. Muhammed şu ayeti okumuştur: “Sizin en üstününüz Allah katında en takva sahibi olanınızdır” (Hucurat/13). “Baba” derken beden yönünden Hz. Adem, ruhlar ve hakikat-i nefs yönünden Hz. Peygamber kastedilir. Bu durum “Sizi bir nefisten yarattı” (Araf/189) ayetinde belirtilir. Ayrıca “Allah önce benim nefsimi ve ruhumu yarattı” hadisinde belirtilir. Burada kendinden ortaya çıkanlara hitap ederek Efendimiz nefsi natıkası kasdedilmektedir.
Varislik iki türdür; maddi ve manevi varislik. Maddi varislik lafızlarla, fiillerle ve ortaya çıkan hallerle ilgilidir. Bu bağlamda fiillerdeki varislikten kendine mahsus olmayan ve varisin yapabileceği bir davranışı görürse, bu hususta peygambere mahsus olup onun kendisiyle ve Rabbiyle ve ailesiyle veya çocuğuyla, akrabasıyla ve sahabesiyle kendine mahsus bir iş olmamalıdır.
Varis, bütün bu hususlarda Hz. Peygamber’in davranışını açıklayan peygambere uyar, herhangi bir şey eklemez ve ya eksiltmeden hadislere uyar. Çünkü varis azimet sahibidir ve takvaya göre yaşar. Bu varislik lafzı varisliğin bir yönüdür. Varis hadislerle göre çağa göre çıkarım yapabilir fakat bu peygamberin hakikatlerine ve şeriata aykırı değildir. Varis fiillerinde peygambere uyar ve O’nun gibi yaşamaya özen gösterir. Her halinde O’nu temsil eder. Allah Teala’nın “Allah’ı seviyorsanız bana uyun ki, Allah’da sizi sevsin” (Ali-İmran/31) ayetini yaşayan ve yaşatandır. Çünkü Allah Teala şöyle buyurur: “Sizin için Allah’ın Peygamberinde güzel örnek vardır” (Ahzab/21). Hz. Peygamber şöyle buyurur: “Benim kıldığımı gördüğünüz gibi namaz kılınız. Hacda nasıl ibadet edeceğinizi benden öğrenin”. Yani her durumda emredileni aynıyla yapın, yasaklanılandan da kaçının. Bütün hususlarda imkanın ölçüsünde adaba uymalısın ve güç yetirebileceğin bir şey olduğunda herhangi bir şeyi terk etmemelisin. Allah seni gücün ölçüsünde yükümlü tutar. Bütün gücünü harcadığından emin ol ve herhangi birini ihmal etme. Çünkü böyle yapmanın neticesi değeri ölçülemeyecek kadar büyüktür. Peygamber’e bu şekilde uymanın neticesi Allah’ın seni sevmesidir.
Manevi varislik ise nefsin kötülüklerinden temizlenip güzel ahlaka süslenmesi ve/veya peygamberin bütün durumlarında Allah’ı zikretmesi ve Allah ile olması gibi hallerin batınıyla ilgili hususlardaki varisliktir. Bu ise nefsi natıkanın orijinal hali olan Allah’ın nuru ve Kur’an’ın sırrı makamına yükselmesidir. Efendimiz bu hakikatleri şu hadislerde aktarmıştır: “Benim mucizem Kur’an’dır” ve “Ben Allah’ın nurundanım, müminlerde Benim nurumdandır” ve “Allah önce Benim nurumu ve nefsimi halketti”. Bu hakikatlere batınen ulaşmak manevi varisliktir. Bu durum sürekli huzur (Allah ile olma) ile Allah’ın kalbinde (nefsi natıkanda) ve alemdeki tecellilerini gözetmek demektir. Gözünde, kulağında, güçlerinde bir şeye ilişirse, o konuda ilahi bir düşüncen ve değerlendirmen olur ve o konuda ilahi hikmetin neyle ilgili olduğunu öğrenebilirsin. Hakikatler şeriatın dahilindedir. Bu hakikatlere ulaşmak manevi varisliktir. Buna ise tevhid hakikati ve nefsini ve Rabbını bilerek ulaşabilir. Bu açıdan manevi varislik senin kendini, alemi, Rabbini ve bunların arsındaki ilişkileri bilmendir.
Manevi varisliğin bir yönüde Allah’ın sana Kitap ve bütün alemin hareketleri hakkında ilham ettiği anlayış ve idrak gücüdür (fetih).
İlahi varisliğe gelirsek, bu varislik, senin zatında (nefsi natıkanda) meydana gelen ilahi tecelli suretidir. Söz konusu suretler Hakk kendilerinde sana tecelli ettiğinde ortaya çıkar, çünkü Hakk’ı ancak öyle görebilirsin. Hakk o mertebede senin gözündür ve bir tecelli sureti senin adına tekrarlanmaz. Hakk’ın senin güçlerin olması ancak Allah’ın sevgisi kanalıyla olur, bu da peygambere uyma ve takva vasıtasıyla gerçekleşir. Hakk sana tecelli ettiği her suretten ayrılmış, zatında ve mülkünde senin adına o tecellinin benzeri gerçekleşmiştir. Bu nedenle ahirette istediğin bir şeye “ol” dersin ve o şey olur; dünyada ise özel olarak gerçekleşir. Dünyadaki mirastaki hüküm budur. Böyle bir kul, Hakk’ın bütün güçleri olduğunu öğrenir. Hakk’da kendisiyle beraber olmasının hakikatini ona müşahede ettirir. Çünkü o kul nefsinde Hakk’ı müşahede ettiği gibi, alemde de O’nu müşahede etmiştir. Aynı zamanda “Tek ilahtan başka ilah yoktur” (Maide/73) ayetide doğrulanır. Efendimizin “Babanız bir olduğu gibi Rabbinizde birdir” hadisi müşahede edilmiş olur. Bu idrakle varislik tevhid idrakinin kemali ile gerçekleşir. Mutlak Tevhid gerçekleşmeden “varislik” söz konusu olamaz.