H.M.S. 4. İman Nuru Ve Akıl Nuru İle Ahirete İman
Ahirette amele verilecek karşılığı bilmek, aklın nurundan değil, iman nurundan meydana gelir. “Akıl kalpte Hakk’la batılı ayıran nurdur” buyuran resül aklı ayrım nuru olarak belirtilmiştir. Bu nefsi mutmaine mertebesidir. Kişi nefsi raziye mertebesine ulaştığında nefsi natıkası “sır” adını alır. İman nuru ile keşif bu mertebede başlar. “Müminler gaybe (gayb ile) iman ederler” (Bakara/3) ayeti bu hakikati açıklar. “Ahirete yakinen iman ederler” (Bakara/4) ayeti bu hadisenin iman nuruyla aynel yakin ve hakkel yakin mertebesinde ve hakkel yakin mertebesinde gerçekleşebileceğini ifade eder. İlmel yakin mertebesi akıl nuru ile idrak edilirken, aynel yakin ve hakkel yakin mertebesi iman nuru ile “sır ve üstü” mertebelerde idrak ve müşahede edilebilir. “Onlar kurtuluşa erenlerdir” (Bakara/5) ayeti bu hakikati açıklar. Çünkü dünya ve ahirette cezanın amelle irtibatı iman ve keşf yoluyla öğrenilebilir. İman verilen haberi ve keşfi tasdik eden nurdur. Kaynağı nefsi natıka ve nokta-i süveydadır.
Mümin bu keşfi zorunlu olarak içinde (nefsinde) bulur. Ondan ayrılmak istesede bunu başaramaz. Bunun nedeni keşfin iman nuru ile gerçekleşmesidir. Akıl delil ve burhanında zorunlu bir bilgiye dayanmıyorsa, burhana sahip olmadığı gibi bilgide yoktur. İman bilgisi zorunlu bilgidir ve varmak istediği hakikatte aklın dayanağıdır. İman nuru, akıl nurunu tasdik eder. Ve hakla batılın ayırımında akla yardımcı olur. Ceza ile amel arasındaki bağ ise keşfen keşif ehli bilebilir. Aklen var olanı iman nuru tasdik ederek keşfe ulaşılır. Çünkü akıl nuru verdiği hükümlerde kendi gücünü aşamaz. İman nuru ise bunun üzerindedir ve gücünü göre keşfen hüküm verir. Zira keşf kaynağı Allah’tır. “Allah ile” gayb idrak edilir ve sonuçları hakkında hükme ulaşır. Akıl şöyle der: “Bilgi bunun gerçekleşmesini” takdir etmişse, aklen bunun olması zorunludur. Böylece akıl buraya şart koşmuştur. İman ise böyle değildir. Çünkü iman, herhangi bir kuşkunun ve şartın bulunmadığı kesin keşiften haber verir. Ahirete iman bu nedenle “bilgaybı” hakikatiyle “Allah ile” dir. Aklen bilinebilir, iman nuru ile tam ve kesin olarak tasdik edilir. Ahretteki ceza ve amel ilişkileride iman nuru ile keşfedilebilir.